Informatie over Neospora

Overgenomen uit tijdschrift “De Boer” Geplaatst op vrijdag 15-04-2011

Neospora: soms storm, vaker druppelende kraan

Over Neospora – de belangrijkste oorzaak van abortus onder koeien – bestaan nog altijd misverstanden. Veel boeren associëren een infectie bijvoorbeeld met een abortusstorm. Op de meeste bedrijven is Neospora echter stilletjes aanwezig, stelt Thomas Dijkstra van GD. Zo’n ‘druppelende kraan’ kan een flinke plas schade veroorzaken.

Op pakweg acht op de tien Nederlandse melkveebedrijven lopen koeien met afweerstoffen tegen de Neospora-parasiet. Toch zullen veel veehouders hun schouders ophalen: ‘kan best, maar in mijn stal zit ’t echt niet hoor.’ Over de ziekte, die pas in de jaren ’80 werd ontdekt, bestaan namelijk nog steeds misverstanden, vertelt dierenarts Thomas Dijkstra van GD.

„Alle veehouders weten inmiddels wel van het bestaan van Neospora, maar er blijken nog veel blinde vlekken. Het idee dat Neospora altijd te herkennen is aan een abortusstorm, bijvoorbeeld. In de meeste gevallen sluimert het juist stilletjes en merken veehouders het helemaal niet op.”

Antistoffen

Van de Nederlandse rundveestapel heeft tien procent antistoffen tegen Neospora in het bloed, blijkt uit steekproeven. Een groot deel van hen loopt daadwerkelijk met de parasiet rond, verspreid over tachtig procent van de Nederlandse bedrijven.

„Normaal gesproken heeft een koe twee à drie procent kans dat ze haar kalf verwerpt. Een koe die besmet is met Neospora, heeft zes tot negen procent kans op verwerping. In de meeste stallen veroorzaakt Neospora dus helemaal geen abortusstorm, maar slechts een paar onopvallende verwerpingen per jaar”, legt Dijkstra uit. „Dat lijkt geen urgent probleem, maar het werkt wel als een druppelende kraan: door de jaren heen vormt het een grote plas.”

„Schade-experts rekenen met zo’n zeshonderd tot achthonderd euro schade per verwerping. Veehouders gaan zelf vaak van nog hogere bedragen uit, aangezien je zo’n koe soms moet afvoeren en je dus de opfokkosten van een nieuwe koe hebt. Op 74 procent van de bedrijven waar Neospora is aangetoond, zijn minder dan vier procent verwerpers.”

„Op 23 procent van de bedrijven ligt dat abortuspercentage boven de vier procent. Maar slechts drie procent heeft te maken met een abortusgolf, waarbij tot dertig procent van de koeien aborteert.”

Sluimerend probleem door moeder

Al snel wordt bij Neospora met een beschuldigende vinger naar de hond gewezen. De huidige actie van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, om bordjes uit te delen tegen honden in de wei, komt dan ook niet uit de lucht vallen.

„Toevallig heeft GD net gelijksoortige bordjes ontworpen. Hondenpoep hoort sowieso niet in koeienvoer, dus maatregelen daartegen zijn altijd nodig. Maar goed beschouwd zijn honden helemaal niet de grootste veroorzaker van Neospora. Met stip op één staat de overdracht van moeder op kalf. Daarna is er een hele tijd niets. Dan komt de eigen hond als boosdoener. Dan is er weer een hele tijd niets. En helemaal onderaan bungelt andermans hond.”

De meest voorkomende Neospora-vorm, de onopvallende, is een typisch familieprobleem. Een besmette koe oogt niet ziek, kan anderen niet besmetten en verwerpt niet altijd. Maar ze geeft de parasiet wel bijna altijd door aan haar kalveren. Dochters hebben dus ook weer een verhoogde kans op verwerpen en geven het weer door aan hun nakomelingen.

„Een koe die besmet is via een hond, kan er overheen groeien, al duurt dat een half tot anderhalf jaar. Maar een koe die besmet is via haar moeder, houdt het haar hele leven. In sommige koe families blijkt het ongemerkt al decennia lang te spelen, zonder tussenkomst van een hond.”

Abortusstorm door hond

Neospora die onopvallend in een stal aanwezig is, kan plotseling omslaan in een abortusstorm als de koeien gelijktijdig een slechte weerstand krijgen. Maar meestal wordt zo’n echte storm wel rechtstreeks door een hond veroorzaakt. Het openbaart zich zo heftig, omdat alle koeien op hetzelfde moment worden besmet. Vanwege de grote plotselinge gevolgen, is juist die drie procent ‘rechtstreekse honden-Neospora’ berucht.

Opvallend vaak ontstaat een storm binnen anderhalf jaar na de komst van een nieuwe hond op het erf. „De eerste keer dat een hond door het eten van nageboorte of vruchtwater besmet raakt, scheidt hij een paar weken eitjes uit. Bij iedere volgende besmetting lijkt dat minder te worden.”

„Daardoor is het gevaar bij een puppy groter, maar kan ook een oude hond nog wel degelijk wat uitscheiden. Overigens geven ook honden de besmetting van teef op puppy door. Bloedonderzoek heeft bij honden geen zin; meestal wordt niets aangetoond.”

Koe aanhouden, nakomelingen niet

Zonder meer koeien ruimen om Neospora aan te pakken is het niet nodig, stelt Dijkstra. „Dat is weer zo’n misverstand. Als ze laat in de dracht nog verwerpen, kan ik me voorstellen dat opnieuw insemineren te duur wordt. Maar in principe kun je besmette koeien prima aanhouden: meestal kalven ze immers gewoon af.”

„Als je de nakomelingen maar niet aanhoudt en genoeg aanwas hebt van niet-besmette koeien, eventueel met behulp van gesekst sperma, groei je vanzelf uit het probleem. Veehouders met veertig procent besmetting gingen zo in acht jaar naar nog maar tien procent. Over een paar jaar zijn ze ervan af.”

Belangrijk is natuurlijk wel om te achterhalen via welke route de dieren besmet worden en het probleem bij de bron aan te pakken, benadrukt Dijkstra. „Anders is het dweilen met de kraan open.”

Tankmelkonderzoek

Het plan van aanpak bij GD begint dan ook met tankmelkonderzoek. „Op bedrijven waar Neospora in de tank wordt aangetoond, is gemiddeld 15 procent of meer van de veestapel besmet. Een uitgebreid onderzoek loont dan zeker. Via bloed tappen, het onderzoeken van verworpen vruchten en het napluizen van familielijnen valt te achterhalen of het een familie- of een hond-probleem is. Bij zo’n zware besmetting is vaak dat laatste het geval.”

„Zorgen dat honden geen gevaar vormen voor het vee, is altijd belangrijk, maar zeker dan is het zaak je hond beter op te voeden, en te zorgen dat er geen andere honden in je wei komen. Alvast een jonge hond kopen als de eerste oud wordt, is niet verstandig. Hij leert al snel het verkeerde eet- en poepgedrag van de oude.”

„Als er niets in de tank wordt aangetoond, is de kans groot dat het alleen in bepaalde families zit. Door bloedonderzoek van verwerpers kun je die familielijnen opsporen en langzaam laten uitsterven. Ook dan is het probleem ooit door een hond ontstaan, maar dat kan al tientallen jaren geleden zijn geweest.”

Verplicht programma GD?

Toen Neospora ontdekt werd, in de jaren tachtig, liepen al op bijna tachtig procent van de bedrijven één of meerdere koeien met afweerstoffen rond. Dat percentage blijkt, uit latere steekproeven, onveranderd. Reden voor GD om Neospora eens extra onder de aandacht te brengen. Tot 31 maart konden veehouders zich opgeven voor eenmalig tankmelkonderzoek. Ruim 4.500 boeren deden dit. Zij ontvangen deze of komende maand de uitslag.

‘Ik zou er maar niet aan meedoen, straks blijkt het veel voor te komen en mag de GD weer een verplicht ziekteprogramma doorvoeren’, was onder sceptici te horen. Die kans lijkt Dijkstra heel onwaarschijnlijk. „Dat Neospora veel voorkomt, is al jaren bekend. Daar zal deze actie niets aan veranderen. Bovendien hebben de verplichte programma’s meestal te maken met de humane gezondheid, terwijl Neospora niet gevaarlijk is voor mensen.”

Ongeveer 3.500 boeren hebben een abonnement op het Neospora-onderzoek. Naast drie tankmelkmonsters per jaar bestaat dit uit gratis onderzoek van verwerpers op Neospora.